تجاوبن بالاد نان و الزفرات نوائح عجم اللفظ و انلقطات(۹آ)

بطوری که نوشته‌اند وقتی دعبل‌خزاعی در خراسان به زیارت حضرت رضا (ع) نایل آمد اشعاری در مدح آن حضرت سرود و خلعتی فاخر و چند هزار درهم صله گرفت . امام همام به او لقب دعبل – که در عربی به معنی شتر کهن سال است – عطا فرمودند.
تفصیل مطلب و شرح حال دعبل در بسیاری از کتابها و مآخذ معتبر ذکر شده است و خوانندگان علاقه‌مند می‌توانند به دائره‌المعارف اسلام و ترجمه عربی کتاب بروکلمن« تاریخ‌الادب‌العربی » و از مآخذ شرقی به کشف‌الظنون و وفیات‌الاعیان و اغانی مراجعه کنند.
آقای ابوالقاسم حبیب‌الهی (نوید) دانشیار محترم دانشکده – ادبیات مشهد نیز مقاله‌ای دارند تحت عنوان « دعبل خزاعی مداح اهل بیت (ع) » که در شماره چهارم نامه آستان قدس چاپ شده است .
ظاهراً دیوان کامل دعبل در دست نیست ( دائره‌المعارف اسلام ) ولی اشعاری که در مدح حضرت رضا (ع) و خاندان عصمت و طهارت سروده از دیرباز نقل شده و مایه تمتع و استفاده بزرگان دین و ارباب ادب بوده است .
مرحوم مجلسی عالم بزرگ شیعه قصیده تائیه دعبل را که در مدح حضرت رضا (ع) است به فارسی ترجمه و شرح کرده است و دو نسخه از این شرح در کتابخانه آستان قدس محفوظ است. این دو نسخه در جلد سوم (شماره ۱۲ ادبیات) و در جلد هفتم (شماره ۶۸۶ ادبیات) معرفی شده و نسخه اولی که اقدم واصح است در ۱۱۲۳ کتابت و بوسیله شخصی به نام حاج سید محمد در سال ۱۳۰۹ ه‍ . قمری وقف شده است. این نسخه ۳۴ ورق ۱۵ سطری به ابعاد ۵/۱۸ در ۵/۱۲ سانتی‌متر دارد و مشتمل است بر دیباچه (۱ آ) ، مقدمه‌ای در «بیان نسب و برخی از احوال دعبل» (۲ ب) و فصلی «در بیان سندهای اخبار متعدده» (۳ آ) که از ابن بابویه و شیخ طوسی و کشی و ابن طلحه مالکی روایاتی دال بر صحت انتساب این قصیده به دعبل ذکر شده است.
هیئت تحریریه نامه آستان قدس مناسب دانست متن و شرح یا ترجمه قصیده دعبل را به دوستداران دربار ولایت مدار رضوی تقدیم کند باشد که مورد پسند افتد و خدمتی بشود.
در رسم‌الخط نسخه تقریباً تغییری داده نشد و سعی گردید حتی‌الامکان متن همان طور که نوشته شده است در دسترس خوانندگان محترم گذاشته شود.
اول قصیده اینست:
تجاوبن بالاد نان و الزفرات نوائح عجم اللفظ و انلقطات(۹آ)
نوائح عجم اللفظ و انلقطات(۹آ) نوائح عجم اللفظ و انلقطات(۹آ)
چون میان شعرا متعارف است که در اول قصاید شعری چند مناسب در عشق و شوق یا در سوز و گداز و یا در شکایت روزگار می‌گویند و بعد از آن بر سر هر مطلب می‌آیند این ابیات را در صدر قصیده ایراد نموده است. و دنین صدای حزین است و زقره آه درد‌آمیز است و نوائح جمع نائحه است یعنی زنان نوحه کننده و کلام اعجم کلامی‌را می‌گویند که از آن معنی مفهوم نشود، یعنی جواب یکدیگر گفتند و صدا بلند کردند. و نالهای (ناله‌های) سوزناک و آههای دردناک نوحه کننده چند که لفظ و سخن ایشان فهمیده نمی‌شد مراد خوانندگی مرغانست که عشاق و ارباب اندوه را بوجد می‌آورند. ع
یخبرن بالانفاس من سرانفس اساری هوی‌ات و اخرات
اساری هوی‌ات و اخرات اساری هوی‌ات و اخرات
یعنی می‌دادند به نفسهای خود از راز نهان جانی چند که اسیر عشق و هوا گردیده‌اند بعضی از عشاق گذشته‌اند و بعضی آینده.
فاصعدن او اسفضن حتی تفوضت صفوف الدجا بالفجر منهزمات
یعنی آن مرغان نوحه (۹ ب) کننده گاه به جانب پستی پرواز کردند تا آنکه شکسته و پراکنده شدند لشکرهای تاریکی شب از هجو عساکر روشنایی صبح گریزندگان. ع
علی العرصات الخالیات من المها سلام شج صب علی العرصات
مها جمع مهاتست و مهاه گاو گوهی است و گاهی به اعتبار خوش چشمی و وحشی بودن تشبیه می‌کنند معشوق را به آن و شاید اینجا این معنی مراد باشد. و شجی به معنی حزین است و صب به معنی بسیار مشتاقست، یعنی باد بر آن عرصهای خالی از معشوق من که در زمان سابق در آنجا بوده‌اند سلام اندوهناک که مشتاق است و محزونست بر خالی بودن آن عرصها از معشوق من .ع
فعهدی بها خضر المواهد مالفا من العطرات البیض و الخفرات
یعنی دیده‌ام و به خاطر دارم وقتی را که آن عرصهای معشوق من مکانها و بقعهای (بقعه‌های) آنها سبز و خرم و محل الفت بود به سبب دلربایان خوشبویان سفید رویان با نهایت شرم و حیا که در آن زمینها بودند.
لیالی یعدین الوصال علی القلی و تعدی تدایینا علی الغربات
یعنی آنچه به خاطر دارم در شبی چند بود که آن شبها (۱۰ آ) با آن معشوقان یاری می‌کردند وصال محبوب را بر دشمنی و هجران و یاری می‌کردند نزدیکی محبوب را بر دوری هجران.
و اذهن یلحظن العیون سوافراً ویسترن بالایدی علی الوجنات
یعنی و در هنگامی که معشوقان از زیر چشم نظر می‌کردند بسوی دید‌های (دیده‌های) نظاره و تماشاکنندگان با روهای گشوده بی‌حجاب و از روی حیاگونهای (=گونه‌های) خود را می‌پوشانیدند به دستهای خود.
و اذکل یوم لی بلحظی نشوه یبیت بها قلبی علی نشوات
یعنی و در روزگاری که در هر روز آن به مشاهده جمال دلبران برای من نشاء‌بهم می‌رسد که دلم شبهای بسیار آن نشاء بسر می‌آورد و چون از تغزل فارغ شد بر سر مطلب آمد و گفت. ع
فکم حسرات هاجها بمحسر و قوفی یوم الجمع من عرفات
یعنی پس چه حسرتها و اندوهها که از برای من بهیجان آمد در وادی محشر که منتهای منی است از جانب مشعرالحرام بسبب اجتماعی که مردم در روز عرفه در عرفات کردند و امام زمان در میان ایشان نبود یا بود و مغلوب دشمنان بود. ع
الم تر للایام (۱۰ب) ماجرجورها علی الناس من نقض و طول شتات
یعنی آیا نمیبینی (نمی‌بینی) روزگار را که جنایتها کرد جور و ظلم آن بر مردم از همزدن عهدها که در باب امامت ائمه علیهم السلام از ایشان گرفته شده بود و بطول انجامیدن پراکندگی مردم و احوال ایشان. ع
و من دول المستهزیین و من غدا بهم طالبا للنور فی الظلمات
یعنی و از دولتهای خلفای جور که بشرع و دین و ائمه مسلمانان سخریه و استهزا می‌نمایند یا بخواهش نفس خود عمل می‌نمایند و از گمراهی آن جماعت که طلب می‌نمایند بسبب متابعت آن خلیفهای (خلیفه‌های) نا حق نور هدایت را در تاریکی جهالت و ضلالت. ع
فکیف و انی بطالب زلفه الی الله بعد الصوم و الصلوات
سوی حب ابنآء النبی و رهطه و بغض بنی الزرقاء و العبلات
یعنی پس چگونه و کجا به هم می‌رسد طلب کردن امری که موجب قرب باشد بسوی حق تعالی بعد از روزه و نمازها بغیر دوستی فرزندان پیغمبر و خویشان نزدیک او دشمنی فرزندان ازرق کبود چشم و فرزندان امیه که ایشان را عبلات می‌گفتند و اول اشاره است (۱۱ آ) به اولاد مروان که سالها در میان بنی‌امیه پادشاهی کردند به جور و ستم زیرا که مروان مادرش زن زناکار مشهوری بود چنانچه ابن جوزی از محدثان اهل سنت روایت کرده است که روزی میان حضرت امام حسین صلوات ‌الله علیه و مروان نزاعی شد حضرت به او گفت ای پسر زن ازرق می‌شوم زناکار که در بازار عکاظ که از بازارهای مشهور عرب بود می‌نشست. و دویم اشاره است به جمیع سلسله میشومه بنی امیه که حق تعالی در قرآن مجید ایشانرا شجره ملعونه نامیده است و در مدت هزار ماه غصب خلافت ائمه حق کردند و اول ایشان معاویه بود و آخر ایشان مروان حمار و بنی مروان نیز از جمله ایشان بود. ع
و هند و ما ادت سمیه و ابنها اولوا الکفر فی الاسلام و الفجرات
یعنی و بغض و عداوت هند جگرخوار که مادر معاویه بود و آنچه حاصل و صادر شد از سمیه و پسر او که زیاد باشد و ایشان صاحبان کفر و فجورها بودند در اسلام و بدانکه سمیه مادر زیاد از زناکاران مشهور بود و به این سبب پدر (۱۱ ب) زیاد معلوم نبود و او را زیادبن ابیه می‌گفتند یعنی زیاد پسر پدرش و چون زیاد و معاویه در عداوت حضرت امیرالمومنین (ع) با یکدیگر شریک بودند معویه زیاد را به خود ملحق کرد و گفت برادر اوست زیرا که تا چنین نسبتهای کثیف نباشد آن اعمال قبیحه از کسی صادر نمی‌گردد. عبیدالله پسر زیاد نیز جرات بر قتل سیدالشهداء و جگرگوشه‌ رسول خدا و سایر نفوس مقدسه و سفک دماء محترمه و اعمال قبیحه (در حاشیه: شنیعه) دیگر نمود لعنه‌‌الله علیهم اجمعین. ع
و هم نقضوا عهدالکتاب و فرضه و محکمه بالزور و الشبهات
یعنی ایشان نقض کردند و شکستند عهد واجبی را که در آیات محکمه واضح الدلالات قرآن مجید بر ایشان لازم شده بود که آن خلافت و امامت ائمه حق علیهم‌السلام است ببهتانها که بر پیغمبر (ص) بستند و احادیث دروغ که بر آنحضرت افترا کردند و شبهای (شبهه‌های‌)‌ باطل واهی ( ۱۲ آ ) که برای مردم ظاهر ساختند . ع
و لا (بدل : لم) تک الامحنه‌کشفتهم بدعوی ضلال من هن وهنات
یعنی نبود غضب کردن آن ملاعین خلافت امیرالمومنین (ع) را با آن وضوح و ظهور مگر امتحانی از خدا که کفر آن منافقان را ظاهر گردانید و کینههای ( کینه‌های) دیرینه ایشانرا رسوا کرد بدعوای گمراهی که کردند بسبب غرضهای باطل و نفاقهای پنهان و کینهای (کینه‌های) دیرینه. ع
تراث بلا قربی و ملک بلاهدی و حکم بلاشوری بغیر هداه
یعنی آن گمراهی میراثی بود که از حضرت رسول صلی‌الله علیه و آله بردند بدون قرابیت و خویشی و پادشاهی و خلافتی بود که متصرف شدند بی هدایت و دانائی و حکمی بود که در میان مسلمانان جاری ساختند بدون مشورت با هادیان و راهنمایان دین.ع
زرایا ارتنا خضره الافق حمره وردت اجاجاً طعم کل فرات
یعنی اینها مصیبتی چند است که نمود بجای سبزی افق آسمانرا به سرخی و گردانید در کام ما مزه هر آب شیرین‌را شور و تلخ اشاره (۱۲ب) است بآنچه مشهور است میان عرب و عجم که کسی که برو غم و الم غالب شد دنیا در نظر او تیره و متغیر مینماید و در کام او لذتها ناگوار میشود و ممکن است اشاره باشد باحادیثی که وارد شده است که زیادتی سرخی افق مشرق و مغرب بعد از شهادت حضرت امام حسین صلوات‌ الله‌ علیه بهم رسید و چون غصب حق امیرالمؤمنین علیه السلام شد آب آسمان بر طرف شد و ابرها آب شور از دریا بر می‌دارند و در زمان حضرت صاحب‌الامرعلیه‌السلام که حق بصاحبش برمیگردد و آب شیرین از آسمان میبارد و برکتهای زمین مضاعف میگردد. ع
و ما سهلت تلک المذاهب فیهم علی الناس الابیعه الفلتات
یعنی و آسان نکرد این مذهبها و بدعتها را که در میان ایشان بهمرسیده است بر مردم مگر بیعت باطلی که بی تامل و تدبر با ابوبکر کردند و بآن چسبیدند و گفتند ما بیعت را بهم نمیتوانیم زد و آن بیعت را اجماع نام کردند و در نظر مردم مشتبه گردانیدند و با آنکه در اول حال اکثر مهاجران و انصار بیعت نکردند و احدی از بنی هاشم بیعت (۱۳آ) نکرد و چون منافقان را بطمع اموال و مناصب با خود یار کردند و بجبر و عنف مردم را به بیعت می‌بردند و ریسمانها در گردن ایشان کرده میکشیدند و شمشیرها بر بالای سرایشان بود که بیعت میکردند و چنین خلافت و بیعتی را اجماع نامیده و حجت خلافت خود ساختند. و تفصیل این سخنان انشاءالله در کتاب حویه‌القلوب مذکور خواهد شد. ع
و ما قیل اصحاب السقیفه جهره بدعوی تراث فی ‌الضلال بنات
یعنی نبود گفتار (۱۳ب) آنها که در سقیفه بنی ساعده گفتند بآواز بلند در وقتی که معارضه با انصار میکردند که دعوای میراث حضرت رسول اکرم‌(ص) کردند بسبب گمراهی و گفتند ما خویشان آنحضرتیم ( آن حضرتیم ) بلند مرتبه یعنی آنسخن ( آن سخن) فایده بایشان نمیبخشید و این اشاره است بانکه حضرت امیرالمومنین علیه‌السلام مکرر در نظم و نثر میفرمودند که حجتی که قریش بر انصار تمام کردند که ما خویشان پیغمبریم و احقیم بخلافت آنحضرت همان حجت را من بر ایشان دارم که شما از قبیله آنحضرتید دعوی حقیقت می‌کنید من که پسر عم و داماد اویم چون اولی و احق نباشم قطع نظر از نص روز غدیر و غیر آن و افضل بودن در جمیع کمالات . ع
ولو قلدوالموصی الیه امورها لزمت بمامون علی العثرات
یعنی اگر این امت بیشرم میگذاشتند امور خود را بان کسی که حضرت رسول (ص) او را وصی خود گردانید و سفارش امت را باو کرد هر آینه چسبانیده بودند و تفویض کرده بودند بکسی که ایمن بودند از آنکه از او خطایی و لغزشی واقع شود یعنی بر حق علی‌ابن ابی طالب صلوات ‌الله‌ علیه . ع
اخی خاتم الرسل المصطفی (درحاشیه : المصفی) من‌القدی (۱۴آ) و ‌مفترس‌الابطال فی الغمرات
یعنی آن مامون برادر آخر پیغمبران بود و پاکیزه بود از هر بدی که بخاطر خلدو درنده شجاعان بود در جنگهای عظیم . ع
فان جحدوا کان الغدیر شهیده و بدر و احد شامخ الهضبات
یعنی پس اگر انکار کنند خلافت و استحقاق امامت او را نص روز غدیر که در عالم مشهور است گواه اوست و جوابهای او در جنگ بدر و احد که کوههای بلند دارد شاهد استحقاق خلافت اوست . ع
وای من‌ القران تتلی بفضله و ایثاره بالقوت فی اللزبات
یعنی و گواهی میدهد بر خلافت او آیه چند از قرآن که مردم می‌خوانند و دلالت میکند بر فضیلت او و اختیار کردن او مساکین را بقوت خود. و شدتها و تنگیها و قحطها اشاره است بقصه نزول سوره کریمه هل‌اتی و غیر آن از صدقات آنحضرت که عامه و خاصه روایت کرده‌اند . ع
و عز جلال ادرکته بسبقها مناقب کانت فیه مؤتنفات
یعنی و بزرگواری جلالت و عظمتی که دریافته است آنرا بسبب سبقت گرفتن بسوی منقبتی چند که در آنحضرت بود و دیگری پیش [ از ] او آنها را درنیافته بود . ع
مناقب (۱۴ب) لم تدرک بکید و لم تنل بشی‌ء سوی حد القنا الذریات
یعنی آنچه مذکور شد منقبتی چند است که نمیتوان یافت آنها را مگر پایمال و نمیتوان بآنها رسید بچیزی مگر بدم نیزهای ( نیزه‌های ) تند برنده یعنی از جمله منبقتهای آنحضرت شجاعت بی‌نهایت بود که اساس دین مبین بزور بازوی معجز نمای آنحضرت شد و اکثر عداوت منافقان با آن جناب از آنجهت بود . ع
نجی لجبریل الامین و انتم عکوف علی العزی معاً و منات
یعنی حضرت امیرالمومنین علیه‌السلام همراز جبرئیل امین بود زیرا که صدای وحی خدا که بر حضرت رسول صلی‌الله علیه و آله نازل می‌شد او می‌شنید چنانکه خود فرموده در وقتی که شما ملازمت مینمودید بر سجده کردن و پرستیدن عزی و منات هر دو که دو بت بزرگ قریش بودند و این خطاب با کسی است که غصب خلافت آنحضرت کرد مانند ابوبکر و عمر و عثمان و معویه . ع
بکیت لرسم‌الدار من عرفات و اذریت دمع العین بالعبرات
این مطلع دویم این قصیده است یعنی گریستم برای آثار خانه خراب آل پیغمبر که ایشانرا از آنجا دور کرده بودن و منافقان (۱۵آ) جای ایشانرا غضب کرده بودند و در عرفات و پاشیدم آب چشم خود را بگریه کردنها . ع
و بان عری صبری و هابت صبابتی رسوم دیار قد عفت و عرات
یعنی و بریده شد حلهای (حله‌های) صبر من و بهیجان آمد شوق بسبب نشانهای منزلها و خانها (خانه‌ها ) که اکثر آنها محو شده بود و چول [۱] و ناهموار شده بودند. ع
مدارس ایات خلت من تلاوه و منزل وحی مقفر العرصات
یعنی و آن خانها (خانه‌ها ) محل درس گفتن آیه چند بود که اهل بیت رسالت در آنها تفسیر آیات میفرمودند و اکنون بسبب چوله مخالفان خالی شده‌اند آنها از تلاوت قرآن چه جای تفسیر آن محل نزول وحی الهی بود و اکنون عرصهای آن از هدایت و عبادت خالی و ویران و بپایان شده است . ع
لال رسول‌الله بالخیف من منی و بالبیت والتعریف و الجمرات
یعنی آن خانها از آل رسول خدا بود صلوات علیهم در خیف یعنی مسجد منی و در خانه کعبه و در عرفات و در جمرات .
دیار لعبدالله بالخیف من منی و للسید الداعی الی الصلوات
دیار علی والحسین و جعفر ( ۱۵ب ) و حمزه و السجاد ذی الثفنات
یعنی خانها بود از عبدالله پدر حضرت رسول صلی‌الله علیه و آله در خیف منی و از سید و بزرگی که مردمرا خواند بسوی نمازها یعنی حضرت رسالت صلی‌الله‌علیه و آله و خانهای علی ابن ابی طالب و حسین و جعفر طیار و حمزه سیدالشهدا و حضرت امام زین‌العابدین که بسیار سجده کننده بود و از بسیاری سجود پیشانی او پینها (پینه‌ها) [۲] به هم رسیده بود مانند پینه زانو و سینه شتر و هر سال چندین مرتبه به مقراض می‌بریدند آن پینها را.
دیار لعبدالله والفضل صنوه نجی رسول‌الله فی الخلوات
یعنی و خانها از عبدالله پسر عباس عموی پیغمبر و فضل برادر عبدالله که همراز حضرت رسول خدا صلی‌الله علیه و آله در خلوتها و ظاهراً دعبل در اینجا تقیه از مامون کرده است که از اولاد عباس بود.
وسبطی رسول‌الله وابنی وصیه و وارث علم الله و الحسنات
یعنی و خانهای دو فرزند زاده رسول خدا و دو پسر وصی او و وارث علم خدا و نیکیها و کمالات (۱۶ آ)
منازل وحی‌الله ینزل بینها علی احمد المذکور فی الصلوات
یعنی آن خانها محل وحی خدا بود که وحی نازل می‌شد در میان آنها بر احمد که مذکور می‌شود نام او در نمازها و بروایت دیگر در سینها (سینه‌ها) . شعر:
منازل قوم یهتدی بهدایهم فیومن منهم زله العثرات
یعنی و آنها منزلهای قومی بودند که هدایت می‌یافتند مردم به هدایت ایشان و ایمن بودند از آنکه از ایشان لغزشی واقعشود (= واقع شود) بسبب عصمت ایشان.ع
منازل جبریل الامین یحلها من الله بالتسلیم و البرکات
یعنی آندیار محل نزول جبرئیل بود که امین است بر وحی خدا و حلول می‌کرد از آن (بدل = در آن) خانها از جانب حق تعالی بسلام کردن و برکتها. ع
منازل وحی الله و معدن علمه سبیل رشاد واضح الطرقات
یعنی آن خانها بودند محل نزول وحی خدا و معدن علم او و راه صلاحی که راههای آن ظاهر و واضح است.
منازل کانت للصلوه و للتقی وللصوم و التطهیر و الحسنات
(۱۶ ب) یعنی منزلی چند که بودند برای نماز و پرهیزکاری و از برای روزه و پاک گردانیدن خود از صفات ذمیمه و ارتکاب اموری که موجب ثواب و حسنه باشد.ع
منازل لاتیم یحل بربعبها ولا ابن صهاک هاتک الحرمات
یعنی منزلی چند بود که نزول نکرد در ساحت آنها هتک کننده حرمتهای اهل بیت رسالت علیهم‌السلام. و مترجم گوید که ممکن است که مراد بدیار و منزلها خانه آبادهای رفیع و منازل امامت و خلافت باشد و (ظ:نه) خانهای ظاهری چنانکه در آیه کریمه «فی بیوته اذن الله» گفته‌اند و در کتاب حیوه القلوب بیان کرده‌ام.
دیار عفاها جور کل منابذ ولم تعف للایام و السنوات
یعنی خانه چند است که اثر آنها را برطرف کرده است ستم هر دشمنی که در مقام محاربه باشد و علانیه عداوت کند و محو و خراب نشده است از گذشتن روزها و سالهای بسیار و غرض آنست که بنای دولت ایشان مثل بناهای دیگر نیست (۱۷ آ) که بمرور ایام برطرف شود بلکه از جور ظالمان چند روزی پنهان شده است. ع
قفا نسأل الدار التی خف اهلها متی عهدها بالصوم و الصلوات
در میان عرب شایع است که خطب عامرا (= عام را) بصیغه تثنیه می‌کنند و جهات آنرا در بحارالانوار ذکر کرده‌ام. یعنی بایستید ای برادران تا سئوال کنیم از خانه (ای) که اهلش سبک و کم شده‌اند چند گاه است که روزه‌ها و نمازها در آن برطرف شده است غرض بیان آنست که سالهای بسیار است که از استیلای مخالفان و مغلوب گردیدن اهل بیت علیهم السلم آثار دین اسلام و ایمان از میان مردم محو شده است و بدعتهای منافقان ظاهر گردیده است و بعوض عیادت و ورع و تقوی شرب خم و لهو و لعب و قتل نفوس و نهب اموال شیعیان شایع شده است.
و این الاولی شطت بهم غربه النوی افانین فی الاقطار مفترقات
یعنی و کجایند آنها که دور گردانید ایشانرا غربت و مکان و دوری از جاهای خود پراکنده در اطراف عالم مانند شاخهای درخت که پراکنده شوند. ع
هم اهل (۱۷ ب) میراث النبی اذا اعتزوا و هم خیر سادات و خیر حمات
یعنی ایشانند اهل میراث پیغمبر هر گاه نسب خود را بیان کنند و ایشانند بهترین سروران و حمایت کنندگان امت در دنیا و آخرت.ع
اذا لم نناج الله فی صلواتنا باسمائهم لم یقبل الصلوات
یعنی هر گاه مناجات نکنیم با خدا در نمازهای خود بنامهای مبارک ایشان خدا قبول نمی‌کند نمازهای ما را.ع
مطاعیم فی الاعسار فی کل مشهد لقد شرفوا بالفضل والبرکات
یعنی بسیار طعام دهنده و ضیافت کننده‌اند در پریشانیها و قحطیها در هر محلی بتحقیق که شرف یافته‌اند بفضیلت بر دیگران و ببرکتها و رحمتها و نعمتها که از ایشان بمردم رسیده است.
و ما الناس الا غاصب و مکذب و مضطغن ذواحنه و ترات
یعنی و نیستند مردم یعنی منکران اهل بیت علیهم السلم مگر غصب کننده حق ایشان یا تکذیب کننده که ایشانرا بدروغ نسبت دهند یا کینه‌وری که (۱۸ آ) عداوت ایشانرا در دل دارد و طلب کننده است خونها را که رسول خدا و امیرالمومنین صلوات‌الله علیهما در راه دین ریخته‌اند.ع
اذا ذکروا قتلی ببدر و خیبر و یوم حنین اسبلوا العبرات
یعنی هر گاه بیاد می‌آورند کشته شد [ه] های جنگ بدر و جنگ خیبر و جنگ حنین را که بر دست حضرت امیرالمومنین علیه السلم کشته شدند جاری می‌گردانند آب دید [ه] های خود را اما جنگ بدر و حنین را برای آنکه پدران و اقارب ایشان در آن دو جنگ بر دست آنحضرت کشته شدند. و اما جنگ خیبر بسبب آنکه دیگران گریختند و فتح بر دست آنحضرت جاری شد و اگر به جای خیبر، احد بود مناسب‌تر بود زیرا که در جنگ خیبر از قریش کسی کشته نشد مگر آنکه در ضمیر ذکروا منافقان اهل کتاب نیز داخل باشند. ع
فکیف یحبون النبی ورهطه وهم ترکوا احشائهم و غرات
پس چگونه دوست دارند حضرت رسول و خویشان و قبیله او را و حال از کشتن اقارب (حاشیه: و عشائر) ایشان پر شده است احشای اندرونهای آنها از کینه و عداوت. ع
لقد لاینوه فی (۱۸ ب) المقال و اضمروا قلوباً علی الاحقاد منطویات
یعنی بتحقیق که در ظاهر با او نرمی و همواری می‌کردند در گفتگو و پنهان می‌کردند عداوت را در دلهایی که پیچیده شده بود بر کینه دیرینه.ع
فان لم یکن الا بقربی محمد فهاشم اولی من هن و هنات
یعنی اگر نبود خلافت مگر بقرابت و خویش (ظ: خویشی) محمد چنانچه در روز سقیفه بر انصار حجت کردند و خلافت را از ایشان گرفتند پس بنی‌هاشم اولی و سزاوار خواهند بود بخلافت از جماعتی که خویشی دوری دارند و در نسب ایشان گفتگو نیز هست.ع
سقی الله قبراً فی المدینه غیثه فقد حل فیه الامن بالبرکات
یعنی آب دهد خدا قبری را که در مدینه طیبه است بباران رحمت خود یعنی بتحقیق که نازلشد (نازل شد) در آن قبر، کسی که سبب ایمنی کافه خلایق است در دنیا و آخرت با برکتهای بسیار. ع
نبی الهدی صلی علیه ملیکه و بلغ عنا روحه التحفات
یعنی آن سبب ایمنی پیغمبر هدایت کننده است درود فرستد (۱۹ آ) برو پروردگار و مالک اختیار او و برساند خدا بروح مقدس او تحفها (تحفه‌ها) از درود وثنا .ع
و صلی علیه‌الله ما ذر شارق ولاحت نجوم اللیل مبتدرات
یعنی و صلوات فرستد برو حق تعالی مادام که طلوع کند خورشید از افق و مادام که ظاهر شوند ستاره‌های شب مبادرت کنند طلوع آفتاب را. ع
افاطم لوخلت الحسین مجدلا وقدمات عطشاناً بشط فرات
اذا للطمت الخد فاطم عنده واجریت انهاراً علی الوجنات
یعنی ای فاطمه اگر خیال کنی حسین را که بتیغ بیدریغ اعداد بر خاک کربلا افتاده در کنار شط فرات تشنه لب جان داده هر آینه طپانچه بر گونه گلگون خود خواهی زدن ای فاطمه و نهرها از آب دیده محزون بر گونهای (= گونه‌های) گلگون خود جاری خواهی کرد. ع
افاطم قومی یابنه الخیر فاندبی نجوم سموات بارض فلات
یعنی ای فاطمه برخیز ای دختر بهترین خلق خداوند و نوحه کن بر فرزندان خود که ستارها (ستاره‌های) فلک امامت و رفعت (۱۹ ب) اند و در زمین بیابان چول بمذلت افتاده‌اند. ع
قبور بکوفان و اخری بطیبه و اخری بفخ نالها صلوات
یعنی قبری چند در کوفه است و قبرهای دیگر در طیبه است یعنی در مدینه طیبه و قبرهای دیگر در فخ مکه مشرفه است برسد باینها صلوات من. مترجم گوید که قبرهای کوفه که اشاره بضرایح مقدسه حضرت امیرالمومنین و حضرت امام حسین صلوات الله علیها و قبور شهدای کربلاست و بعضی از اولاد ائمه علیهم السلم که در کوفه و حوالی آن مدفونند و قبرهای مدینه اشاره است بمرقد منور حضرت سید انبیا ص و مضجع معنبر فاطمه زهرا صلوات الله علیها و ضرایح مطهر ائمه بقیع سلام الله علیهم و سایر سادات عالی درجات که در آن بلده طیبه مدفونند. و فخ اسم موضعی است در نزدیک مکه معظمه که اطفال را از آنجا محرم می‌گردانند. و مجمل قصه فخ آنست که حسین پسر علی پسر حسین سیم بر حسن دویم پسر امام حسن مجتبی علیه السلم که مادر او زینب دختر عبدالله پسر حسن دویم بود در ایام خلافت موسی که ملقب بود بهادی و چهارم خلفای بنی‌عباس بود خروج کرد در ماه (۲۰ آ) ذی‌القعده سال صدو شصت و نه از هجرت در مدینه و ابوالفرج اصفهانی در کتاب مقاتل الطالبین روایت کرده است که سبب خروج حسین آن بود که هادی مردی شقی از اولاد عمر بن الخطاب را والی مدینه طیبه کرد و او کار را بر سادات مدینه بسیار تنک کرد و اهانت و اذیت بسیار بایشان می‌رسانید چون اوایل آمدن حاجیان شد بمدینه هفتاد نفر از حاجیان داخل مدینه شدند و وسوسه کردند حسین و سایر سادات را که خروج کنید ما اعانت شما می‌کنیم. حسین اراده خروج و جمع کرد سادات را که از جمله آنها سه پسر عبدالله بن الحسن پسر امام حسن علیه السلم بودند که یکی یحیی نام داشت و دیگری سلیمان و سیم ادریس و عبدالله پسر حسن سیم که او را افطس می‌گفتند و ابراهیم پسر اسماعیل که او را طباطبا می‌گفتند و سادات طباطبا باو نسبت می‌رسانند و عمر پسر حسن پسر علی پسر حسن سیم و عبدالله پسر اسحاق پسر ابراهیم پسر حسن دویم بودند و دوستان او آزاد کرد [ه] را و آشنایان خود را جمع کردند پس بیست شش نفر از فرزندان امیرالمومنین علیه السلم جمع شدند و ده نفر از حاجیان و جمعی از موالیان! (۲۰ ب) و سایر مردم خروج کردند و چون مؤذن اذان صبحرا (صبح را ) گفت داخل مسجد شدند و افطس بر منار بالا رفت و مؤذن را جبر کرد که «حی علی خیرالعمل» در اذان گفت [والی] چون این صدا شنید گریخت و از مدینه بیرون رفت و حسین نماز صبح را در مسجد با مردم کرد و کسی از اولاد ابوطالب تخلف ننمود از ایشان مگر حضرت امام موسی کاظم صلوات الله علیه و حسن پسر جعفر پسر حسن سیم پسر حسین بر منبر برآمد و گفت بعد از حمد و ثنا منم فرزند رسول خدا و برآمده‌ام بر منبر رسول خدا و در حرم رسول خدا شما را دعوت می‌کنم که عمل کنید بسنت رسول خدا و مردم بعضی بیعت کردند درین حال حماد بربری که داروغه مدینه بود لشکری جمع کرد و بر در مسجد آمد و چون خواست از مرکب بزیر آید سید یحیی بن عبدالله شمشیری که داشت بر پیشانی او زد که زره و خود و کلاهش را برید و نصف سرش را پراند و آن ملعون از اسب گردید و یحیی حمله کرد بر لشکرش و همه گریختند و در آنسال (آن سال ) مبرک ترک که از امرای خلیفه بود و بحج آمده بود چون داخل مدینه شد و خبر خروج حسین را شنید (۲۱ آ) پنهان کس بنزد او فرستاد که من نمی‌خواهم مبتلا به جنگ تو شوم و در خون سادات داخل شوم شب جمعی را بر سر لشکر من بفرست اگر چه ده نفر باشند که بهانه باشد برای من و من بگریزم. حسین چنین کرد او گریخت و بجانب مکه رفت. و کلینی علیه‌الرحمه روایت کرده است که چون حسین خروج کرد و مدینه طیبه را متصرف شد فرستاد و حضرت امام موسی علیه‌السلام را تکلیف کرد که با او بیعت کند حضرت بنزد او رفت و فرمود که ای پسر عم مرا تکلیف بیعت مکن پسر عم تو محمد بن عبدالله بن الحسن پدرم حضرت امام جعفر علیه السلمرا (السلام را) جبر بر بیعت کرد و برو لازم شد که امری چند که نمی‌خواست بگوید گفت یعنی خبر داد بانکه او کشته خواهد شد و بچه نحو کشته خواهد شد و کی او را خواهد کشت. اگر مرا نیز تکلیف کنی آنچه می‌دانم خواهم گفت حسین گفت من از شما التماس کردم که اگر خواهید بیعت کنید من شما را جبر نمی‌کنم اختیار با شماست. چون بوداع حضرت امام موسی علیه‌السلام آمد حضرت فرمود که پسر عم بدانکه در این سفر کشته می‌شوی نیکو جنگ کن این گروه (۲۱ ب) فاسقی چندند که در ظاهر اظهار اسلام می‌کنند و در باطن مشرک و کافرند پس فرمود «انالله و انا الیه راجعون» من نیز مصیبت شما را ای گروه (در حاشیه: خویشان) از خدا می‌طلبم پس حسین بیرون رفت و چنانچه حضرت فرمود او و اصحابش همه کشته شدند و صاحب مقاتل الطالبین گفته است که حسین با سیصد نفر از سادات و موالی و غیر ایشان متوجه مکه معظمه شد و شخصی را در مدینه نایب خود کرد چون بفخ رسیدند لشکرهای هادی خلیفه باستقبال ایشان آمدند. در آن سال از بنی‌عباس عباس بن محمد و سلیمان بن ابی جعفر و موسی بن عیسی بحج آمده بودند و مبرک ترک و حسن حاجب و حسین بن یقطین نیز بایشان ملحق شدند و ایشان با لشکر گران در برابر لشکر سید حسین ایستادند و روز هشتم ماه ذی الحجه در وقت نماز صبح پس اول [بر] حسین امان عرض کردند که ما شما را امان می‌دهیم و ضامن می‌شویم که خلیفه ضرری بشما نرساند بلکه احسان کند بشما. سید حسین چون می‌دانست که بر امان ایشان (۲۲ آ) اعتمادی نمیتوان کرد و اگر دست بیابند ایشانرا با قبح وجوه بقتل خواهند رسانید قبول نکرده قتال عظیم در میان ایشان واقع شد و پیوسته لشکر مخالفت صدای امان بلند می‌کردند و آن شیران بیشه جماعت قبول امان نکرده مردانه جنگ می‌کردند و با قلت عدد و عدم مدد جمع کثیر از آن اشقیا را بجهنم فرستادند تا آنکه محمدبن سلیمان از عقب لشکر ایشان در آمد و اکثر لشکر حسین را بقتل رسانید تا آنکه حسین و سلیمان بن عبدالله بن الحسن و عبدالله بن اسحاق بن الحسن و حسن بن محمد با جماعت دیگر از سادات گرام شهید شدند و بعد از واقعه کربلا عظیمتر (عظیم‌تر) از جنگ فخ واقع نشد. و چون آن لشکر شقاوت اثر سرهای شهدا را نزد موسی و عباس آوردند جم

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: